PRIMBON (Pethikan saka Almenak Waspada taun 1959
Saka
karsané Sultan Agung Prabu Anyakrakusuma ing Mentaram, wiwit taun Saka 1555,
kang wis dianggep dadi taun Jawa, kang sasi-sasiné nganggo sasi-sasi pétungan
mangsa, lan dipétung miturut:
a. solan-saliné musim, kayata: solan-saliné arah lakuning angin, solan-saliné
mangsa udan (rendheng) lan bedhidhing (ketiga),
b. pétungan
wetuné
lintang Garu, lintang Luku, lintang Gubug-pèncèng lan lintang Bimasekti,
c. kang ana ing jaman anyar disebut taun srengéngé, kang dipétung miturut lakuning bumi ngubengi srengéngé,
kala wiwit tumapaké taun Saka (Jawa)
1555 dirombak, disalini nganggo sasi-sasiné
taun Hijrah (Arab), kang dipétung
miturut lakuning rembulan ngubengi bumi, lan kang
disebut taun rembulan. Mangkono uga jeneng-jenengé
ya disalini diturutaké
karo
jeneng-jenengé
sasi taun Hijrah, kayata Sura, Sapar, Mulud lan sapituruté.
Pétungané
windu isih miturut windu lawas kang cacahé ana 4, yaiku : Kunthara, Sangara,
Sancaya karo Adi, kang sawinduné umur 8 taun,
Jeneng-jenengé
taun sajroning sawindu (8 taun), ditengeri nganggo kurup (huruf) Arab, kayata
: Alip, Éhé, Jim-awal, Jé, Dal, Bé, Wawu, sarta Jim-akir.
Marga saka iku taun anyar iyasan Sultan Agungan, kang uga disebut taun Jawa,
diarani taun kurup, tegesé pétungan taun kang ditengeri nganggo kurup (huruf)
Arab.
Taun
Jawa lawas (taun Saka) umuré setaun 365 utawa 366 dina. Taun kurup utawa taun Jawa
anjar umuré setaun
354 utawa 355 dina, padha karo umuré taun Hijrah.
Sawindu
taun kurup
umuré 8 taun, pétungané dina ana 2835 dina. Tauné dawa 3. Ana sajroné
kurup Jamngiyah sing dienggo taun dawa: Éhé,
Dal, lan Jimakir. Wiwit kurup Kamsiyah, kang dienggo taun dawa: Éhé, Jé lan Jimakir.
Sawindu
Hijrah umuré
30 taun, tauné
dawa 11, tauné
cendhak 19. Kang dienggo taun dawa taun nomer : 2, 5, 7, 10, 13, 16, 18, 21,
24, 26, lan 29. Nèk nggolèki nomeré
cacahé
angka taun dipara 30 malang pira. Ya malangané
iku kang dadi nomeré
taun. Nèk cèples dianggep malang 30. Pétungané
dina sawindu taun Hijrah ana 10631 dina.
Taun
kurup iku digawé
supaya ana ing wiwitané
saben windu, yaiku tanggal 1 Sura Alip bareng karo tanggal 1 Mukaram. Iki sing
dienggo pathokan. Takbalèni: tanggal 1 Sura
Alip bareng
karo tanggal 1 Mukaram.
Déné tanggal-tanggal
liyané, sajroning
sawindu mau, ora prelu mesthi padha (bareng) karo
tanggal-tanggalé taun Hijrah.
Sabab
mula ora bisa mesthi padha. Sajroné
sawindu kurup kang lawasé
8 taun, karo 8 taun Hijrah kang mbarengi, tauné
dawa ora mesthi padha (bareng). Kayata taun Jé
ana ing wiwitané
kurup Jamngiyah iku taun cendhak umure 354 dina, bareng karo taun Hijrah No.
26 iku taun dawa umuré
355 dina. Mula tanggal 1 Sura 1 Dal tiba tanggal 30 Dulhijah.
Nanging iku ora dadi ngapa, watoné
mbésuk
tanggal 1 Sura Alip bali bareng manèh karo tanggal 1 Muharam.
Taun
kurup umure 15 windu, padha karo 4 windu Hijrah, yaiku 120 taun. Nanging pétungané
dina ora padha. 15 windu kurup pétungané
dina ana 2835 X 15 utawa 42525 dina. 4 windu Hijrah umuré
10631 X 4 utawa 42524 dina. Dadi kacèk 1 dina akèh tauné
kurup.
Dadi
miturut pétungan,
supaya tanggal 1 Sura Alip bisa ajeg tiba tanggal 1 Muharam, tauné
kurup saben 15 windu (120 taun) sepisan disuda 1 dina. Taun Jimakir pungkasané
windu kang kaping 15 iku taun dawa, didadèkaké
taun cendhak. Tanggalé
1 Sura Alip kurup candhaké
diajokaké
1 dina. Kayata tanggal 1 Sura Alip ana ing kurup Jamngiyah, kang mesthiné
tiba dina Jumuah Legi, diajokaké
1 dina, ditibakaké
dina Kemis Kliwon. Ya iki kang diarani 'salin kurup. Mauné
kurup Jamngiyah, disalini kurup Kamsiyah. Dadi miturut pétungan
umuré
kurup 15 windu utawa 120 taun.
Taun kurup sepréné
tekan taun Wawu 1889 iki, wis lumaku 41 windu punjul 7 taun utawa 335 taun.
Kurup Jamngiyah umure 15, Kamsiyah 9
windu, Arbangiyah 15 windu, lan Selasangiyah
lagi lumaku éntuk
2 windu punjul 7 taun.
Mesthiné
banjur tuwuh pitakonan: Apa sababé
kurup Kamsiyah umuré
ming 8
windu utawa 72 taun?
Keterangané
mangkéné:
Nèk miturut pétungan
mula
bener umuré
taun kurup 15 windu, utawa 120 taun, lan pétungané
dina disuda 1 dina, dadi ming ana 42524 dina, dipadhakaké
karo umuré
4 windu taun Hijrah.
Nanging
panyudané
kala lumakuné
kurup Jamngiyah ora tepat lan marga saka
iku kala lumakuné
kurup Jamngijah dadi ana sawetara windu kang tanggalé
1 Sura Alip ora bareng karo tanggal 1, nanging tiba tanggal 2 Mukaram, jaiku
wiwit windu kang kaping 10 tekan 15. Lawasé
ana 6 windu utawa 48 taun, lan kang déning
para ahli pananggalan disebut taun mlèsèt. Déné
sababé
marga ana ing windu kang kaping 9 yaiku wiwit taun Alip 1619 tekan Jimakir
1626, tauné
Hijrah kang mbarengi ming ana tauné
dawa 2, lan pétungané
dina dadi ming ana 2834 dina, kacèk 1 dina akèh windu
kurup.
Taun
kurup
mlèsèt kang lawasé
6 windu iku dadi pulih manèh, utawa pétungané
dadi bener manèh,
yaiku wiwit tumapaké
kurup Kamsiyah, utawa bareng tanggal 1 Sura Alip diajokaké
1 dina,
ditibakaké
dina Kemis Kliwon.
Nanging
kurup Kamsiyah lagi lumaku 9 windu, dumadakan ana ing windu kang
kaping 9 iku diweruhi, menawa taun Hijrah kang mbarengi ming ana tauné
dawa 2, lan nèk ora dibeneraké
bakal ana taun mlèsèt manèh kaya kang kedadéan
ana ing kurup Jamngiyah biyèn, lan sabab saka iku mula kurup Kamsiyah
ming digawé
umur 9 windu utawa 72 taun. Banjur disalini kurup Arbangiyah kang wiwit lumaku
ana ing dina Rebo Wagé
tanggal 1 Sura Alip 1747.
Wiwit
lumakuné
kurup Arbangiyah iku miturut pétungan
taun kurup bisa ajeg umur 15 windu utawa 120 taun. Tegesé
saben tanggal 1 Sura Alip ajeg bareng karo tanggal 1 Mukaram, sabab windu sing
bareng karo taun Hijrah kang tauné
dawa ming 2, ditibakaké
ana ing pungkasané
taun kurup, ora nyela ana ing tengah kaya dhèk lumakuné
kurup Jamngiyah biyèn.
Murih cethané mriksanana dhaftar barengé windu kurup karo taun Hijrah kaya ing
ngisor iki:
BARENGÉ WINDU KURUP KARO
TAUN HIJRAH.
1. KURUP JAMNGIYAH
1 Sura Alip 1555 = 1 Muharam
1043 - H.
Taun 1043-H tiba taun No. 23.
Angka kandel taun dawa.
W i
n d u
|
Nomer
taun Hijrah
|
||||||||
1.
|
Kunthara
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
2.
|
Sangara
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
3.
|
Sancaya
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
4.
|
A d i
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
5.
|
Kunthara
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
6.
|
Sangara
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
7.
|
Sancaya
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
8.
|
A d i
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
9.
|
Kunthara
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
(1)
|
10.
|
Sangara
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
(2)
|
11.
|
Sancaya
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
12.
|
A d i
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
13.
|
Kunthara
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
14.
|
Sangara
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15.
|
Sancaya
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
II. KURUP KAMSIYAH
1 Sura Alip 1675
= 1 Mukaram 1163 - H
Taun 1163-H tiba taun No. 23.
W i
n d u
|
Nomer
taun Hijrah
|
||||||||
1.
|
A d i
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
(3)
|
2.
|
Kunthara
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
3.
|
Sangara
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
4.
|
Sancaya
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
5.
|
A d i
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
6.
|
Kunthara
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
7.
|
Sangara
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
8.
|
Sancaya
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
9.
|
A d i
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
(1)
|
III. KURUP
ARBANGIYAH
1 Sura Alip 1747 = 1 Mukaram 1235 - H
Taun 1235 - H tiba taun No. 5.
W i
n d u
|
Nomer
taun Hijrah
|
||||||||
1.
|
Kunthara
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
(4)
|
2.
|
Sangara
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
3.
|
Sancaya
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
4.
|
A d i
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
5.
|
Kunthara
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
6.
|
Sangara
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
7.
|
Sancaya
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
8.
|
A d i
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9.
|
Kunthara
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
10.
|
Sangara
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
11.
|
Sancaya
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
12.
|
A d i
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
13.
|
Kunthara
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
14.
|
Sangara
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
15.
|
Sancaya
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
(1)
|
IV. KURUP SELASANGIYAH
1 Sura Alip 1867 = 1 Mukaram 1355 - H.
Taun 1355 - H tiba taun No. 5.
W i
n d u
|
Nomer
taun Hijrah
|
||||||||
1.
|
A d i
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
2.
|
Kunthara
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
3.
|
Sangara
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
4.
|
Sancaya
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
5.
|
A d i
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
6.
|
Kunthara
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
7.
|
Sangara
|
23
|
24
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
8.
|
Sancaya
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9.
|
A d i
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
10.
|
Kunthara
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
11.
|
Sangara
|
25
|
26
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
12.
|
Sancaya
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
13.
|
A d i
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
14.
|
Kunthara
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
26
|
15.
|
Sangara
|
27
|
28
|
29
|
30
|
1
|
2
|
3
|
4
(1)
|
(1) = 8 taun Hijrah
kang mbarengi windu kurup ming ana tauné dawa 2.
(2) = wiwit mlèsèt,
tanggal 1 Sura Alip tiba tanggal 2
Mukaram.
(3) = wiwit
bener manèh.
(4) = wiwit
miturut pétungan kurup sing bener.
Dadi taun Kurup iku umuré 120 taun. Tegesé saben 120 taun jenengé diganti miturut tibaning dina sing
dienggo wiwitan taun Kurup.
Kurup sing sepisanan kang diwiwiti dhèk
tanggal 1 Sura Alip 1555 diarani Kurup Jamngiyah, sabab wiwitaning Kurup iku
tiba dina Jumuah (Jumuah Legi), umuré digawé 120 taun.
Kurup kang kapindho diarani Kurup Kamsiyah,
amarga wiwitaning Kurup tiba dina Kemis (Kemis Kliwon), umuré digawé 72 taun.
Kurup kang kaping telu wiwitané tiba
dina Rebo (Rebo Wagé), lan diarani Kurup Arbangiyah, umuré digawé 120 taun.
Kurup kang kaping papat, kang lagi dilakoni
saiki, diarani Kurup Selasangiyah, sabab wiwitaning Kurup tiba dina Selasa
(Selasa Pon), lan umuré 120 taun.
Bab umuré Kurup Kamsiyah
ming 72 taun, keterangané wis diandharaké ing ngarep.
Dadi saliné Kurup iku lakuné mundur
sedina. Mentas Kurup Jumuah Legi, bareng salin Kurup diunduraké sedina,
ditibakaké dina Kemis Kliwon. Mangkono sabanjuré.
Apa sababé lakuné Kurup
mundur sedina ?
Ana ing ngarep wis diterangaké menawa pétungan,
taun Kurup iku pétungan taun Jawa kang dicocogaké karo taun Arab. Nanging senajan
padhadéné pétungan taun Rembulan, pétungan dina taun Kurup iku ora pada karo pétungan
dina taun Arab. Saben 120 taun pétungané dina dawa tauné Kurup, kacèk sedina.
Mula supaya bisa tansah cocog, saben. 120 taun tauné Kurup kudu disuda utawa
diundur sedina.
Taun Kurup kang umuré 120 taun iku ana
15 windu, pétungané dina ana 2835 dina kaping 15 utawa ana 42525 dina.
Taun Arab 120 ana 4 windu. Sawindu taun
Arab umuré 30 taun, tauné cendhak 19 lan tauné dawa 11. Dadi sawindu taun Arab
umuré 354 dina kaping 30 lan 11 dina padha karo 10620 dina lan 11 dina utawa
ana 10631 dina. 120 taun taun Arab umuré ana 10631 dina kaping 4 utawa ana
42524 dina. Dadi kurang sedina tinimbang umuré taun Kurup kang cacahé ana 42525
dina. Iku sababé saben 120 taun umuré taun Kurup disuda utawa diundur sedina.
Déné panyudané taun Kurup iku saben tiba
ing windu kang bebarengan taun Arab sajroning windu iku utawa sajroning 8 taun
iku tauné Arab ming ana tauné dawa 2 (mriksanana keterangan ing dhuwur).
Wewatoné taun Kurup:
Umure 120 taun padha karo 15 windu, kang
sawinduné umur 8 taun, yaiku: Alip, Éhé, Jimawal, Jé, Dal, Bé, Wawu, lan Jimakir.
Kang dienggo taun dawa Éhé, Jé lan Jimakir. Saben 120 taun disuda utawa diundur
sedina.
Wewatoné taun Arab:
Sawindu taun Arab ana 30 taun, tauné cendhak
ana 19, yaiku taun No. 1, 3, 4, 6, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 17, 19, 20, 22, 23,
25, 27 23 lan 30. Tauné dawa ana 11, yaiku taun No. 2, 5, 7, 10. 13, 16, 18,
2', 24, 26 lan 29. Pangétungé windu cacah angka taun Arab dipara 30, turahané
utawa malangané iku dadi tenger pétungané windu taun Arab kang pungkasan. Conto:
Ana ing wiwitané taun Masehi 1959 iki taun Arab tiba angka 1378-H. Angka 1378
dipara 30 malang utawa turah 28. Dadi tegesé taun 1378-H iku tiba windu No. 28.
Wewatoné taun Masèhi
1. Saben
angkané taun kena dipara 4, didadèkaké taun dawa, umure 366
dina. Sasi Pèbruari umuré 29 dina. Nèk angkané taun ora cèples dipara 4, iku
tegese taun cendhak, umure 365 dina. Sasi Pebruari umure 28 dina.
2. Angka
taun kang cocog utawa cèples dipara 400, jaiku taun 1600, 2000 lan sapituruté, didadèkaké
taun dawa. Nanging taun entèk-entèkané abad kayata: taun 1700, 1800, 1900 lan
sapituruté kang ora cèples dipara 400, didadèkaké taun cendhak. Sasi Pèbruari
umuré 28 dina.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar